Kush e zotëron bombën me hidrogjen dhe pse është më e frikshme se bomba atomike
Më 31 janar të vitit 1950, presidenti Harry Trumani shpalli publikisht zhvillimin e bombës me hidrogjen. Para se ta merrte një vendim, presidenti u takua me një grup shkencëtarësh për t’i pyetur se çfarë mendonin rreth një bombe të tillë. Shkencëtarët ishin ata që kishin punuar për ndërtimin e bombës atomike dhe shprehën rezerva, pasi nuk donin të bëheshin pjesë e ndërtimit të një bombe edhe më shkatërruese. Trumani, ngaqë nuk po merrte një përgjigje të qartë, e humbi durimin dhe pyeti: “A janë rusët në gjendje ta zhvillojnë një bombë me hidrogjen? dhe përgjigja ishte: “Po!”. “Atëherë çfarë dreqin presim, të na vijë bomba këtu?”, dhe dha urdhër për fillimin e projektit. Pas 4 vjetësh, më 2 shkurt 1954, presidenti Eisenhoweri raportoi se prova e parë e bombës me hidrogjen ishte kryer në vitin 1952 nën administratën Truman.
Ndryshimi mes bombës atomike dhe asaj me hidrogjen
Bomba atomike: Ka të bëjë me ndarjen e atomit. Një neutron përplaset me bërthamën e një atomi, e ndan atë në dy bërthama dhe çliron energji bërthamore. Reaktorët bërthamorë shfrytëzojnë ndarjen atomike për të prodhuar energji elektrike.
Në vitin 1945, SHBA-të përdorën bombën atomike në Hiroshimë dhe Nagasaki të Japonisë, për t’i dhënë fund Luftës së Dytë Botërore. Bombat e quajtura “A” të hedhura nga forcat amerikane në Hiroshima dhe Nagasaki në vitin 1945 vranë më shumë se 200 mijë njerëz.
Bombat e hidrogjenit janë një bashkim
Në vend që të ndajnë atome më të mëdha, ato kombinojnë atomet e vogla si hidrogjeni për ta lëshuar një goditje më të madhe nukleare – mijëra herë më të fuqishme se një armë bërthamore që përdoret në luftë. “Ajo çfarë armët termobërthamore bëjnë është rritja e rendimentit të mundshëm në sasi të mëdha. Forca që lirohet nga armët termobërthamore është fenomenale”, thotë Martin Naviasi, studiues në Qendrën e Studimeve të Mbrojtjes në Londër.
Armët bërthamore më të fuqishme që kanë shpërthyer ndonjëherë kanë qenë bombat e quajtura “Car”, një bombë hidrogjeni e testuar nga Bashkimi Sovjetik në vitin 1961. Shkaktoi një shpërthim 50 mijë kilotonë, ose 50 megatonë, duke e bërë shpërthimet në Hiroshima e Nagasaki të duken të vogla.
Bomba me hidrogjen
Ka të bëjë me procesin e kundërt, ku bërthamat përplasen për ta formuar një bërthamë të re. Quhet edhe bombë termobërthamore. Dielli dhe yjet janë krijuar si pasojë e procesit të bashkimit të bërthamave. Reaksionet termobërthamore lejojnë kryerjen e shpërthimeve masive, mijëra herë më të fuqishme se bomba atomike.
Krahasimi
Bomba atomike e hedhur në Hiroshimë prodhoi një shpërthim të barabartë me 13 mijë ton TNT. Prova e parë e bombës me hidrogjen,”Ivy Mike”, u krye në Atolin Enewetak të Ishujve Marshall në vitin 1952 dhe prodhoi një shpërthim të barabartë me 10.4 milion ton TNT.
Si funksionon bomba e hidrogjenit?
Një bombë hidrogjeni është një kompleks makinerish. Në thelb janë dy bomba në një. Ndërsa bën zhurmën gjatë bashkimit, i duhet shumë ngrohtësi për ta filluar procesin, që atomet të përplasen së bashku dhe ta fillojnë reaksionin bërthamor zinxhir.
Ja pse ato quhen armë termobërthamore
Është bomba atomike ajo që ndez bombën bërthamore. Të dy shpërthimet janë pothuajse të njëkohshme. Arsenalet bërthamore të SHBA-së, Rusisë, Britanisë së Madhe, Francës dhe Kinës janë të bëra me këto lloj armësh. Edhe India e Pakistani besohet se kanë bomba atomike.
Pak histori
Bombat atomike janë përdorur vetëm dy herë në konflikte botërore – dy herë nga Shtetet e Bashkuara dhe të dyja herët kundra Japonisë. Shkatërrimi çoi në dorëzimin pa kushte të Japonisë dhe i dha fund luftës. Bombat e hidrogjenit nuk janë përdorur kurrë, edhe pse ka pasur shpesh raste kur bota ka qenë në prag përdorimi. Kriza kubane e raketave në vitet ’60 është një shembull.
Për shkak të potencialit të tyre shkatërrues, fuqitë botërore janë treguar të kujdesshme në përdorimin e tyre. Traktatet bërthamore kanë qenë të shumta në dekadat e fundit.
Fuqitë bërthamore
Që nga nisja e epokës bërthamore, të paktën tetë kombe kanë kryer më shumë se dy mijë teste shpërthimesh. SHBA-ja ishte e para, duke shpërthyer një bombë atomike në Nju Meksiko, më 16 korrik 1945. Në vitet që pasuan, SHBA-ja u bashkua nga Rusia, Anglia, Franca, Kina, India, Pakistani dhe Koreja e Veriut. Izraeli gjithashtu mendohet të ketë armë bërthamore.
Në arsenalet e fuqive bërthamore besohet të jenë 10 mijë – 15 mijë armë bërthamore. Koreja e Veriut është i vetmi vend që ka kryer teste bërthamore që nga viti 1999. Ajo ka kryer teste në vitin 2006, 2009, 2013 dhe këtë vit. India e Pakistani kanë kryer teste bërthamore në vitin 1998. / CNN / “Tirana Observer”
