Goditjet tregtare të shkaktuara nga lufta në Ukrainë ndikuan ndjeshëm në investimet dhe konsumin privat, duke ulur rritjen ekonomike të Kosovës dhe duke rritur inflacionin sipas raportit të fundit të Bankës Botërore “Përditësimi ekonomik i Evropës dhe Azisë Qendrore”. Çfarë thotë ky raport?
Rritja ekonomike e Kosovës është ndikuar nga kushtet negative të krizës globale si rezultat i luftës në Ukrainë, sipas raportit të fundit të Bankës Botërore. Rritja e PBB-së së vendit u ngadalësua në 4.2 përqind në vitin 2022 pas një performance të jashtëzakonshme prej pothuajse 11 përqind në 2021. “Në vitin 2022, rritja e PBB-së u moderua pas një ecurie të jashtëzakonshme prej gati 11 përqind në 2021. Kushtet negative të goditjes tregtare të nxitura nga lufta në Ukrainë po rëndojnë investimet private dhe konsumin.” – thuhet në raport.
Raporti thekson se rritja e punësimit në vitin 2021 dhe fitimet e formalizimit në vitin 2022 janë inkurajuese, por tregu i punës ende reflekton dobësi dhe pabarazi gjinore. Vetëm një në tre kosovarë është i punësuar dhe afërsisht 60 përqind e popullsisë klasifikohet si joaktive. Përveç kësaj, rezultatet e arsimit dhe shëndetësisë në Kosovë janë duke mbetur prapa vendeve të tjera, duke kufizuar kontributin e kapitalit njerëzor në rritjen gjithëpërfshirëse. “Rritja e punësimit gjatë vitit 2021 dhe fitimet e formalizimit në vitin 2022 janë inkurajuese; megjithatë, tregu i punës vazhdon të pasqyrojë dobësitë dhe pabarazitë gjinore, me vetëm një në tre kosovarë të punësuar dhe afërsisht 60 për qind të klasifikuar si joaktivë.”
Shqetësuese mbeten opsionet e prodhimit të energjisë si rezultat i mungesës së burimeve të ripërtëritshme dhe mbështetjes në termocentrale të vjetruara dhe jo të besueshme me linjit. Raporti i Bankës Botërore paralajmëron se kohëzgjatja e luftës në Ukrainë, dhe për rrjedhojë përmasat e pasojave të saj ekonomike dhe sociale, mbeten shumë të pasigurta. “Opsionet e prodhimit të energjisë elektrike në Kosovë janë shumë të kufizuara nga disponueshmëria e kufizuar e burimeve të ripërtëritshme dhe varësia e madhe në termocentralet e vjetruara dhe jo të besueshme me linjit. Kohëzgjatja e luftës në Ukrainë, dhe rrjedhimisht përmasat e pasojave të saj ekonomike dhe sociale mbeten shumë të pasigurta.”
Për të zbutur ndikimin e kushteve të goditjes tregtare, Qeveria ofroi mbështetje përmes rritjes së transfertave dhe subvencioneve në vitin 2022, duke përfshirë subvencionet e energjisë elektrike ekuivalente me afërsisht 4 për qind të PBB-së. Megjithatë, raporti i kërkon qeverisë të sigurojë që masat për zbutjen e krizës të mbeten të synuara dhe të përkohshme dhe të balancojë shpenzimet publike midis transfertave që mbështesin konsumin sot dhe mbështetjes për transformimin ekonomik që do të nxisë rritjen e ardhshme.
Për të zbutur ndikimin e kushteve të goditjes tregtare, në 2022 Qeveria ofroi mbështetje nëpërmjet rritjes së transfertave dhe subvencioneve, përfshirë subvencionet e energjisë elektrike, ekuivalente me rreth 4 për qind të PBB-së. Duke ecur përpara, qeveria duhet të sigurojë që masat për zbutjen e krizës të mbeten të synuara dhe të përkohshme. Ai gjithashtu duhet të sigurojë që shpenzimet publike të jenë të balancuara midis transfertave që mbështesin konsumin sot dhe mbështetjes për transformimin ekonomik që do të nxisë rritjen e ardhshme.” – thuhet tutje në raport.
Raporti zbulon gjithashtu se inflacioni i konsumatorit arriti kulmin në 14.2 për qind në korrik dhe qëndroi mbi 11 për qind deri në dhjetor, duke e çuar inflacionin mesatar vjetor në 11.6 për qind. Shtytësit kryesorë të inflacionit në vitin 2022 ishin transporti, ushqimi dhe energjia, të cilat ndikuan në fuqinë blerëse.
Si përfundim, rritja ekonomike e Kosovës është ndikuar nga pasiguria globale dhe kushtet negative të shokut tregtar si rezultat i luftës në Ukrainë. Raporti i Bankës Botërore rekomandon që qeveria duhet të marrë masa për të përmirësuar rezultatet e tregut të punës, arsimit dhe shëndetësisë, duke diversifikuar gjithashtu opsionet e prodhimit të energjisë dhe balancimin e shpenzimeve publike. Raporti sugjeron gjithashtu që qeveria duhet të mbajë masa të synuara dhe të përkohshme për zbutjen e krizës dhe të fokusohet në transformimin ekonomik për të nxitur rritjen e ardhshme.
