Sipas Konventës së Kombeve të Bashkuara për Gjenocidin të vitit 1948, një gjenocid përkufizohet si një “krim i kryer me qëllim për të shkatërruar një grup kombëtar, etnik, racor ose fetar, tërësisht ose pjesërisht”. Ndërsa shumë gjenocide të qindra viteve të fundit ende kujtohen dhe përkujtohen në mbarë botën, disa janë përjashtuar plotësisht nga librat e historisë, pasi tani ekzistojnë kryesisht në kujtimet kolektive të komuniteteve që u përballën me to.
10. Gjenocidi i Hererove dhe Namakuave
Gjenocidi i Hererove dhe Namakuave ndodhi midis viteve 1904 dhe 1908, duke shkaktuar masakrën e rreth 50,000 deri në 65,000 Hererove dhe 10,000 Namasve nga forcat ushtarake gjermane në Afrikën Jugperëndimore gjermane. Ajo u shkaktua në janar 1904, kur Hererot, udhëhequr nga shefi Samuel Maharero, nisën një rebelim të armatosur kundër shtypjes nga forcat koloniale gjermane. Pala pushtuese fillimisht u kap në befasi, megjithëse përfundimisht arriti të fitonte falë armatimit dhe organizimit superior.
Ndonëse ishin përpjekur të negocionin gjatë fazave të hershme të konfliktit, gjermanët, të udhëhequr nga gjeneral-lejtnant Lothar von Trotha, në fund vendosën të zhdukin plotësisht popullsinë vendase, duke sjellë Betejën brutale të Waterberg-ut në gusht të vitit 1904. Përveç kësaj, Trotha lëshoi një urdhër në tetor vitit 1904 që përshkruante në detaje shfarosjen e të gjithë burrave Herero, ndërsa gratë dhe fëmijët u dëbuan në kampet e përqendrimit. Popullsia vendase e mbijetuar do të përballej me disa nga kushtet më të tmerrshme në kampe, përfshirë punën e detyruar dhe eksperimentet mjekësore.
9. Gjenocidi Anfal
Vlerësohet se dhjetëra mijëra kurdë, kryesisht civilë, humbën jetën në një fushatë brutale kundër kryengritjes të kryer nga regjimi Ba’ath i Irakut midis shkurtit dhe shtatorit 1988. Gjenocidi Anfal, siç kujtohet sot, ishte përgjigja e regjimit ndaj kërkesave kurde për autonomi dhe pavarësi më të madhe. Ndërsa numri i saktë i viktimave mbetet i pasigurt, vlerësimet e Human Rights Watch sugjerojnë një shifër prej 50,000 deri në 100,000 viktimash.
Masakrat filluan nën udhëheqjen e Ali Hassan al-Majid, kur partia Ba’athiste në pushtet kreu një sërë operacionesh ushtarake kundër kurdëve që përfshinin bombardime sistematike, sulme kimike dhe ekzekutime masive të luftëtarëve dhe jo-luftëtarëve. Në disa zona, popullata të tëra, duke përfshirë gra dhe fëmijë, u sulmuan brutalisht dhe u masakruan, duke përfshirë një episod të tmerrshëm që përfshinte armë kimike në mars të vitit 1988 që solli vdekjen e rreth 5000 civilëve.
8. Aktion T4
Aktion T4, ose thjesht programi T4, i referohet një prej akteve të para të gjenocidit të kryer nga forcat naziste para fillimit të Luftës së Dytë Botërore. Programi, i nisur nga vetë Adolf Hitleri në vitin 1939, synonte të eliminonte të gjithë ata që konsideroheshin të paaftë fizikisht, mendërisht ose emocionalisht, të gjitha nën maskën e një programi të nevojshëm eutanazie. Programi T4 kërkonte bashkëpunimin e mjekëve gjermanë për të identifikuar ata që konsideroheshin ‘të padenjë për jetën’ sipas ideologjisë naziste, dhe viktimat përfshinin foshnja dhe fëmijë të vegjël. Gjatë aksionit, qindra mijëra civilë të pafajshëm u transferuan në gjashtë institucione në Gjermani dhe Austri, ku u vranë duke përdorur dhoma gazi ose injeksione vdekjeprurëse.
Pavarësisht protestave publike në vitin 1941, udhëheqja naziste vazhdoi programin në fshehtësi deri në fund të luftës, duke u marrë jetën rreth 200,000 njerëzve midis viteve 1940 dhe 1945. Programi T4 shërbeu si një model i hershëm për vrasjen masive të hebrenjve, ciganëve, robërve sovjetikë, komunistëve dhe të tjerë të klasifikuar si armiq të shtetit në pjesët e fundit të luftës. Ajo shërbeu gjithashtu si terren stërvitor për anëtarët e SS-ve, të cilët më vonë organizuan dhe i drejtuan këto kampe.
7. Gjenocidi i Timorit Lindor
Kombi aziatik juglindor i Timorit Lindor, i njohur gjithashtu si Republika Demokratike e Timor-Leste, ishte vendi i një gjenocidi shkatërrues gjatë pushtimit të Indonezisë nga viti 1975 deri në 1999. Forcat pushtuese kryen mizori të shumta kundër popullsisë vendase gjatë kësaj kohe, duke përfshirë vrasjen, dëbimin masiv, urinë, dhunën seksuale dhe rrëmbimin. Gjenocidi shkaktoi vdekjen e rreth 20,000 njerëzve, plus deri në 180,000 vdekje të tjera për shkak të urisë, sëmundjeve dhe faktorëve të tjerë pas konfliktit.
Tragjedia u shtyp nga vende si Australia, Britania, Zelanda e Re, Kanadaja dhe Shtetet e Bashkuara gjatë gjithë kësaj kohe, kryesisht për shkak të interesave ekonomike në Indonezi dhe Timorin Lindor. Sipas dokumenteve të deklasifikuara, ka gjithashtu një mbështetje të fshehtë, por të drejtpërdrejtë nga Shtetet e Bashkuara, veçanërisht në formën e furnizimeve të drejtpërdrejta me armë për ushtrinë e Indonezisë.
6. Gjenocidi i Guatemalës
Gjenocidi i Guatemalës, që zgjati nga viti 1980 deri në vitin 1983, ishte një kapitull brutal në historinë e Amerikës Qendrore. Filloi pasi ushtria e qeverisë, e mbështetur nga skuadrat private të vdekjes, nisi Operacionin Sofia për të shtypur rebelët antiqeveritarë. Shumë prej tyre i përkisnin komunitetit vendas maja, pasi ata u akuzuan kryesisht për mbështetjen dhe furnizimin e kryengritësve.
Mbi 400 fshatra u shkatërruan sistematikisht gjatë kësaj fushate, duke përfshirë shkatërrimin e gjerë të të korrave dhe bagëtive, helmimin e ujësjellësit në rajon dhe vrasjen dhe rrëmbimin e një pjese të madhe të popullsisë civile që dyshohet se ishte aleate me rebelimin. Rreth 150,000–200,000 njerëz u vranë gjatë kësaj periudhe, megjithëse disa historianë dyshojnë se shifrat reale janë shumë më të larta. Konflikti u shënua gjithashtu nga dhuna seksuale në shkallë të gjerë ndaj grave, pasi më shumë se 100,000 viktima, shumica prej tyre gra maja, u përdhunuan gjatë gjithë konfliktit.
5. Holokausti rom dhe sinti
Porrajmos, ose “Gllabëruesi”, i referohet gjenocidit nazist të popullit rom dhe sinti të Europës gjatë Luftës së Dytë Botërore. Diku midis 200,000 dhe 500,000 njerëz u vranë sistematikisht gjatë kësaj kohe, megjithëse ky kapitull tragjik mbetet i munguar në shumë libra historikë që detajojnë krimet e Rajhut të Tretë.
Persekutimi i romëve dhe sintive filloi shumë kohë para luftës, pasi ata konsideroheshin racë inferiore sipas ideologjisë shtetërore të Gjermanisë. Gjenocidi u intensifikua gjatë konfliktit, megjithatë, kur ata u vunë në shënjestër të veçantë për persekutim, burgim, punë të detyruar, sterilizim të detyruar dhe eksperimente mjekësore. Ashtu si viktimat e tjera të Holokaustit, një pjesë e madhe e popullsisë rome dhe sinti të Europës u deportua në geto dhe kampe përqendrimi nëpër territoret e pushtuara, duke përfshirë vendin famëkeq Aushvic-Birkenau në Poloni që strehonte një “kamp të veçantë të romëve”.
4. Gjenocidi asirian
Gjenocidi asirian, i quajtur edhe Sayfo nga komuniteti i mbijetuar asirian më pas, ndodhi gjatë Luftës së Parë Botërore, megjithëse mbetet relativisht i panjohur në krahasim me fushatat e tjera të spastrimit etnik të luftës. Organizuar nga qeveria osmane së bashku me aleatët lokalë, rreth 250,000 deri në 275,000 asirianë, rreth gjysma e popullsisë në atë kohë, vdiqën gjatë këtij kapitulli të tmerrshëm, kryesisht për shkak të faktorëve si uria, dëbimi i detyruar dhe sëmundjet.
Asirianët janë një grup indigjen i krishterë me origjinë nga Asiria në Kurdistan dhe Mesopotamia veriore. Deri në fillimin e Luftës së Parë Botërore, vlerësohet se kishte rreth 600,000 deri në 700,000 asirianë që jetonin në Anadollin juglindor, megjithëse ky numër do të reduktohej në mënyrë drastike deri në fund të luftës, me shumicën e dhunës së përqendruar rreth provincave Van dhe Dijarbakir.
3. Gjenocidi Kikuyu
Gjenocidi Kikuyu i referohet vrasjes masive të popullit Kikuyu gjatë kryengritjes së Mau Mau të viteve 1950, kur rreth 1.5 milionë vendas në Kenia u mbyllën në kampe përqendrimi, u rrahën, torturuan dhe u vranë sepse kërkuan autonomi dhe të drejta më të mëdha nga qeveria britanike kolonialiste e asaj kohe.
Kikuyu, grupi më i madh etnik i Kenias, formonte shumicën e luftëtarëve Mau Mau dhe shkaku kryesor i konfliktit ishte margjinalizimi ekonomik i shkaktuar për shkak të zgjerimit të kolonëve në rajon. Ndërsa liderët nacionalistë si Jomo Kenyatta kishin bërë presion ndaj qeverisë britanike për të drejtat politike dhe reformat e tokës për vite me radhë, vetë rebelimi u ndez nga fraksionet radikale, militante brenda Unionit Afrikan të Kenias, duke çuar në sulme ndaj kundërshtarëve politikë dhe fermave të kolonëve.
Si përgjigje, britanikët shpallën gjendjen e jashtëzakonshme në vitin 1952, duke shkaktuar një fushatë brutale kundër kryengritjes që zgjati deri në vitin 1960. Zyrtarisht, 11,000 rebelë u vranë gjatë gjithë kësaj faze, por vlerësimet jozyrtare tregojnë për një numër më të lartë vdekjesh.
2. Gjenocidi çerkez
Gjenocidi çerkez ndodhi gjatë Luftës Ruso-Çerkeze, një konflikt midis Perandorisë Ruse dhe kombit të pavarur të Çerkezisë në rajonin e Kaukazit. Ajo zgjati për rreth 101 vjet dhe përfundoi me dëbimin masiv të çerkezëve në territoret e kontrolluara nga osmanët, një ngjarje që është karakterizuar si gjenocid nga shumë historianë modernë.
Ndërsa shifrat e sakta janë të vështira për t’u gjetur, një shumicë e madhe e çerkezëve u vranë ose humbën shtëpitë e tyre gjatë gjenocidit. Disa vlerësime thonë se numri i të vrarëve është mbi një milion, krahasuar me popullsinë e paraluftës prej diku midis 1.2 dhe 1.5 milion njerëz. Deri më sot, 21 maji shënohet si dita ndërkombëtare e përkujtimit të tragjedisë, pasi shumë organizata të të drejtave të njeriut me bazë në Gjeorgji vazhdojnë të ndërgjegjësojnë për humbjen e jetëve të përjetuara nga populli çerkez gjatë rrjedhës së luftës.
1. Gjenocidi i Bangladeshit
Ndarja e Indisë Britanike krijoi Indinë dhe Pakistanin në vitin 1947, me territorin e Pakistanit Lindor, tani Bangladeshi, që është gjeografikisht dhe ekonomikisht i largët nga Pakistani Perëndimor, tani vetëm Pakistani. Shfrytëzimi dhe neglizhenca nga qeveria ushtarake në perëndim solli pakënaqësi në mesin e popullatës lokale në të gjithë rajonin, duke çuar në rritjen e kërkesave për liri nën udhëheqjen e një Shejh Mujibur Rahman.
Përgjigja ishte e ashpër dhe ende llogaritet si një nga gjenocidet më të këqija të shekullit të 20-të, edhe pse mbetet e harruar gjerësisht në diskursin e zakonshëm sot. I njohur si Operacioni Searchlight, forcat pakistaneze kundër kryengritësve, të mbështetura nga Shtetet e Bashkuara, synuan aktivistët, intelektualët dhe civilët, duke shkaktuar shpërngulje masive, paqëndrueshmëri financiare, trauma dhe vdekje në pjesën më të madhe të popullsisë civile. Mbi 10 milionë bangladeshas u larguan për shkak të gjenocidit që përdori metoda brutale vrasjesh e përdhunimi të gjerë, duke shkaktuar rreth tre milionë viktima.
TopTenz – Syri.net
