Në dekadat e fundit në Kosovë nataliteti ka shënuar rënie mbi 30 mijë lindje në vit ose 143 për qind, krahasuar vitin 2022 me atë të vitit 1990. Faktorët ekonomik, migrimi i popullsisë, karriera si dhe përvojat e mëparshme në rritjen e fëmijëve po konsiderohen të jenë ndër arsyet që prindërit të bëjnë më pak apo fare fëmijë.
Për dallim nga ASK-ja, sipas të dhënave të Ministrisë së Punëve të Brendshme dërguar për kp, për katër vitet e fundit numri i lindjeve është më i madh. Sipas kësaj ministrie, në vitin 2023 janë 40 mijë 838 lindje, në vitin 2022 janë regjistruar 40 mijë e 517, ndërsa në vitin 2021 janë regjistruar 44 mijë e 11 lindje, ndërkaq në vitin 2020 janë regjistruar 33 mijë e 118 lindje.
Por, kp ka kërkuar përgjigje shtesë nga të dyja institucionet (ASK dhe MPB) për këtë dallim në shifra, mirëpo nga MPB nuk kanë kthyer përgjigje, derisa nga ASK-ja kanë treguar dallimin me këto statistika për lindjet.
Zyrtarja e lartë e statistikave vitale në Agjencinë e Statistikave të Kosovës, Arjeta Sojeva, thotë se metodologjia e këtij institucioni është ndryshe nga ajo e MPB-së. Sipas saj, mbledhja e të dhënave të lindjeve bëhet për ato lindje që kanë ndodhur brenda një viti, ndërkaq siç thotë ajo MPB e regjistron (foshnjen) edhe atë që ka lindur në cilindo vit tjetër, pavarësisht kohës kur paraqitet për regjistrim.
“Duhet të identifikohet ku është problemi, pse në MPB është numri më i ngritur, dihet të gjithë ata që lindin regjistrohen në MPB dhe marrin certifikatën e lindjes, nuk mund ta kuptoj pse në ASK është numri më i vogël, por duhet të identifikohet ku është problemi. Tani është edhe një mundësi e mirë për shkak të regjistrimit të popullsisë, dhe në kuadër të saj merren të dhënat edhe për fëmijët”, thotë Rafuna.
Rënia e numrit të lindjeve po vlerësohet të jetë një nga brengat dhe problemet më të mëdha për Kosovën, gjatë viteve të ardhshme në aspektin ekonomik.
Sociologu, Bekim Selishta derisa rendit shkaqet që kanë ndikuar në rënie të natalitetit, thekson se shteti duhet të punojë më shumë në këtë drejtim.
“Remitencat (shtesat) nga shteti janë shumë të ulëta dhe punësimi nuk është që i favorizon shumë. D.m.th nëse është një fëmijë ka shpenzime, nuk janë të mjaftueshme 10 euro, nuk është puna që ka qenë në vitin 99-të… Tash ka punë tjera që duhet kryer prej çerdhes e tutje, nuk rritet një fëmijë me pak mjete”, thotë Selishta.
“Rënia natalitetit padyshim që ndikon për arsyeje se nuk është mirë për vendin që të ketë natalitet më të ultë dhe gjitha vendet marrin masa që ta ngritin natalitetin, pasi edhe ka fuqi konsumuese më të madhe. Kështu, në kuptim të ndikimit në ekonomi rënia natalitetit nuk është sinjal i mirë dhe kërkesa jonë është që institucionet e vendit të marrin masa që të stimulojnë natalitetin në vendin tonë. Gjitha vendet e rajonit, por edhe ato të BE-së kanë paketa të veçanta që ndihmojnë të rinjtë të kenë fëmijë, dhe ta rritin numrin e fëmijëve. Kështu edhe ne duhet të punojmë në këtë aspekt”, thotë Rafuna.
Sipas vendimit të marrë nga Ministria e Financave për subvencione, fëmijët deri në dy vjeç përfitojnë ndihmën prej 20 euro. Ndërsa, të tjerët deri në moshën 16 vjeçare marrin nga 10 euro në muaj.
Me këtë subvencionim, lehonat e papunësuara marrin nga 170 euro për gjashtë muaj, derisa lehonat e punësuara për tre muaj marrin të njëjtën shumë.
Regjistrimi i popullsisë ka filluar më 5 prill 2024 dhe pritet të zgjasë deri më 17 maj të këtij viti në të gjithë vendin. Ndërkaq, regjistrimi i fundit në Kosovë ka qenë 13 vjet më parë, më 2011.
Në dekadat e fundit në Kosovë nataliteti ka shënuar rënie mbi 30 mijë lindje në vit ose 143 për qind, krahasuar vitin 2022 me atë të vitit 1990. Faktorët ekonomik, migrimi i popullsisë, karriera si dhe përvojat e mëparshme në rritjen e fëmijëve po konsiderohen të jenë ndër arsyet që prindërit të bëjnë më pak apo fare fëmijë.
Për dallim nga ASK-ja, sipas të dhënave të Ministrisë së Punëve të Brendshme dërguar për kp, për katër vitet e fundit numri i lindjeve është më i madh. Sipas kësaj ministrie, në vitin 2023 janë 40 mijë 838 lindje, në vitin 2022 janë regjistruar 40 mijë e 517, ndërsa në vitin 2021 janë regjistruar 44 mijë e 11 lindje, ndërkaq në vitin 2020 janë regjistruar 33 mijë e 118 lindje.
Por, kp ka kërkuar përgjigje shtesë nga të dyja institucionet (ASK dhe MPB) për këtë dallim në shifra, mirëpo nga MPB nuk kanë kthyer përgjigje, derisa nga ASK-ja kanë treguar dallimin me këto statistika për lindjet.
Zyrtarja e lartë e statistikave vitale në Agjencinë e Statistikave të Kosovës, Arjeta Sojeva, thotë se metodologjia e këtij institucioni është ndryshe nga ajo e MPB-së. Sipas saj, mbledhja e të dhënave të lindjeve bëhet për ato lindje që kanë ndodhur brenda një viti, ndërkaq siç thotë ajo MPB e regjistron (foshnjen) edhe atë që ka lindur në cilindo vit tjetër, pavarësisht kohës kur paraqitet për regjistrim.
“Duhet të identifikohet ku është problemi, pse në MPB është numri më i ngritur, dihet të gjithë ata që lindin regjistrohen në MPB dhe marrin certifikatën e lindjes, nuk mund ta kuptoj pse në ASK është numri më i vogël, por duhet të identifikohet ku është problemi. Tani është edhe një mundësi e mirë për shkak të regjistrimit të popullsisë, dhe në kuadër të saj merren të dhënat edhe për fëmijët”, thotë Rafuna.
Përkundër se Qeveria e Kosovës në fund të vitit 2021, ka marrë vendim për të subvencionuar fëmijët dhe nënat lehona, nataliteti ka shënuar prapë rënie.
Rënia e numrit të lindjeve po vlerësohet të jetë një nga brengat dhe problemet më të mëdha për Kosovën, gjatë viteve të ardhshme në aspektin ekonomik.
Sociologu, Bekim Selishta derisa rendit shkaqet që kanë ndikuar në rënie të natalitetit, thekson se shteti duhet të punojë më shumë në këtë drejtim.
“Remitencat (shtesat) nga shteti janë shumë të ulëta dhe punësimi nuk është që i favorizon shumë. D.m.th nëse është një fëmijë ka shpenzime, nuk janë të mjaftueshme 10 euro, nuk është puna që ka qenë në vitin 99-të… Tash ka punë tjera që duhet kryer prej çerdhes e tutje, nuk rritet një fëmijë me pak mjete”, thotë Selishta.
Kreu i OEK-ut, Lulzim Rafuna thotë për KosovaPress se Qeveria duhet të marrë masa që të rritet nataliteti në Kosovë, në të kundërtën kjo do të ndikojë negativisht në zhvillimin e ekonomisë në vend.
“Rënia natalitetit padyshim që ndikon për arsyeje se nuk është mirë për vendin që të ketë natalitet më të ultë dhe gjitha vendet marrin masa që ta ngritin natalitetin, pasi edhe ka fuqi konsumuese më të madhe. Kështu, në kuptim të ndikimit në ekonomi rënia natalitetit nuk është sinjal i mirë dhe kërkesa jonë është që institucionet e vendit të marrin masa që të stimulojnë natalitetin në vendin tonë. Gjitha vendet e rajonit, por edhe ato të BE-së kanë paketa të veçanta që ndihmojnë të rinjtë të kenë fëmijë, dhe ta rritin numrin e fëmijëve. Kështu edhe ne duhet të punojmë në këtë aspekt”, thotë Rafuna.
Sipas vendimit të marrë nga Ministria e Financave për subvencione, fëmijët deri në dy vjeç përfitojnë ndihmën prej 20 euro. Ndërsa, të tjerët deri në moshën 16 vjeçare marrin nga 10 euro në muaj.
Me këtë subvencionim, lehonat e papunësuara marrin nga 170 euro për gjashtë muaj, derisa lehonat e punësuara për tre muaj marrin të njëjtën shumë.
Regjistrimi i popullsisë ka filluar më 5 prill 2024 dhe pritet të zgjasë deri më 17 maj të këtij viti në të gjithë vendin. Ndërkaq, regjistrimi i fundit në Kosovë ka qenë 13 vjet më parë, më 2011.
