Pothuajse të gjithë ne jemi tunduar të përdorim AI, madje disa prej nesh e kanë përfshirë atë në jetën tonë dhe mbështetemi në të për shumë gjëra, duke rezultuar në zhvillimin e një marrëdhënie varësie me të.
Në epokën tonë, kur shpejtësia e zhvillimeve teknologjike është e madhe, inteligjenca artificiale na ofron mjete falas që kanë aftësinë për të bërë pothuajse gjithçka. Për shembull, me ChatGPT ne mund të zgjidhim ekuacione matematikore, të krijojmë tekste këngësh dhe të planifikojmë pushimet tona.
Jemi të bindur se përgjigja për çdo gjë qëndron tek inteligjenca artificiale dhe e vërteta është se ajo na lehtëson përditshmërinë, zgjidh pyetjet tona shpejt dhe lehtë, me dashamirësi dhe njohuri, madje mund të na bëjë shoqëri, duke biseduar me ne! AI jo vetëm që garanton se do të kursejmë kohë, por gjithashtu na jep iluzionin se përgjigjet e saj do të jenë gjithmonë të besueshme.
Por a është gjithmonë kështu? Shpesh, disa çështje janë më komplekse sesa mund të përballojë teknologjia. Ata kanë më shumë parametra njerëzorë brenda tyre. Përgjigja nga inteligjenca artificiale jo vetëm që mund të mos na mbulojë, por ndonjëherë mund të jetë e pasaktë, gjë që mund të ketë pasoja të konsiderueshme.
Edhe vetë mendimi ynë mund të ndikohet negativisht. Kur ndalojmë së menduari dhe përpjekjet për të prodhuar punë ose për të gjetur zgjidhje për problemet e mundshme që lindin, kjo aftësi e jona atrofizohet. Mendja, ashtu si trupi ynë, ka nevojë për stërvitje dhe kur gjejmë gjithçka gati, e privojmë atë.
Çfarë thonë hulumtimet për pasojat negative të AI
Sipas hulumtimit të Microsoft dhe Universitetit Carnegie Mellon, përdorimi i mjeteve të inteligjencës artificiale po ndryshon çuditërisht mënyrën se si ne mendojmë në mënyrë kritike dhe zgjidhim problemet.
Studimi përfshiu 319 punëtorë në fusha të tilla si IT, matematika, dizajni dhe artet, të cilët përdorin shpesh mjete të inteligjencës artificiale gjenetike, si ChatGPT, në punën e tyre.
Të dhënat treguan se pjesëmarrësit që thanë se i besonin më shumë inteligjencës artificiale për të përfunduar detyrat e tyre bënë më pak përpjekje për të zhvilluar të menduarit kritik.
Studiuesit raportojnë se ndërsa këto lloj mjetesh mund të përmirësojnë efikasitetin e një punonjësi, ato gjithashtu zvogëlojnë aftësinë e tyre për të zhvilluar aftësitë e tyre në afat të gjatë.
Sigurisht, siç u duk edhe nga përgjigjet e pjesëmarrësve, rezultatet e përdorimit të AI u vlerësuan më thellë kur bëhej fjalë për një rast shumë të rëndë, ndërsa në të njëjtën kohë në këto raste u kërkuan edhe burime të tjera për verifikim të kryqëzuar.
Përvoja luajti gjithashtu një rol të rëndësishëm në atë se sa dikush raportoi se u besonte këtyre mjeteve. Një punonjës me më shumë vite përvojë, më i sigurt në aftësitë dhe njohuritë e tij, nuk tregoi të njëjtin besim në inteligjencën artificiale si dikush që ishte i ri në punë ose kishte më pak besim në aftësitë dhe performancën e tij.
Si të përdorim AI, por të ruajmë mendimin tonë kritik
Bazuar në një studim të kryer në shkollat turke në vitin 2024, nxënësit që përdorën ChatGPT dolën më keq në testet e matematikës sesa ata që nuk e përdornin atë. Fëmijët që e vendosin mendjen për të punuar më shumë dhe nuk kërkuan zgjidhjen e gatshme në AI, duket se zhvillojnë aftësinë e tyre për të mësuar më shumë.
Duket se inteligjenca artificiale është më e përshtatshme për të plotësuar sesa për të zëvendësuar të menduarit njerëzor. Në fakt, kur funksionon si një partner i mirë, mund të sjellë rezultate mbresëlënëse.
Nëse ne përdorim vazhdimisht AI, funksionet tona të tjera njohëse, si kujtesa, gjithashtu mund të dobësohen. Këtë e kuptojmë më mirë nëse kemi parasysh se në të kaluarën nuk kishim asnjë mjet tjetër përveç mendjes sonë për të mësuar përmendësh numrat e telefonit ose adresat. Tani, me mundësitë që na jep teknologjia, si Google Maps dhe lista e kontakteve në celularët tanë, nuk kemi nevojë të praktikojmë aftësinë tonë për të mësuar përmendësh.
Sekreti i gjithçkaje është moderimi! Gjëja e mençur është të përdorim mundësitë e teknologjisë në mënyrë të moderuar dhe në avantazhin tonë, pa pasur efekte negative në mënyrën tonë të të menduarit dhe në jetën tonë të përditshme.
