Presidenti amerikan Donald Trump zgjodhi luftën me urdhër të Izraelit. Ai mund të imagjinojë se ka arritur një fitore të lehtë, por bota ka të ngjarë të paguajë një çmim të lartë.
Donald Trump ishte i shpejtë në një mënyrë të parashikueshme për të shpallur fitoren pas sulmit të paligjshëm amerikan ndaj objekteve bërthamore të Iranit. “Tërësisht dhe plotësisht të zhdukura”, – tha ai me zë të lartë. Benjamin Netanyahu në Izrael dhe servilët në vend nxituan të lëvdonin vendimin e tij “të guximshëm” dhe “brilant”. Zyrtari më i lartë ushtarak amerikan, Dan Caine, bëri një vlerësim më të matur: Është “shumë herët” për të ditur rezultatin e plotë pavarësisht dëmeve të rënda. Ende nuk mund ta dimë nëse goditja u ka dhënë fund aspiratave bërthamore të Iranit apo do ta nxisë atë të ndërtojë bombën. Mund të duhen javë ose muaj gjithashtu, para se të ndodhë hakmarrja iraniane, me të gjitha pasojat e saj të mundshme.
Dy shtete të armatosura me armë bërthamore kanë hyrë në luftë me pretendimin e pavërtetuar se një shtet i tretë është në prag të bërjes së armëve të veta bërthamore. Në mars, drejtoresha e inteligjencës kombëtare amerikane, Tulsi Gabbard, tha se Irani nuk po ndërtonte armë (megjithëse tani po përpiqet të rreshtohet me zotin Trump). Izraeli është i qartë se sulmet e tij do të vazhdojnë dhe ka folur gjithnjë e më shumë për ndryshimin e regjimit. Çmimi po paguhet jo vetëm nga një regjim i urryer, por edhe nga populli iranian.
Figura të larta të administratës amerikane këmbëngulën se SHBA-të janë të përqendruara vetëm te programi bërthamor. Si kandidat për president, zoti Trump u zotua të “ndalojë kaosin në Lindjen e Mesme” dhe “të parandalojë luftën e tretë botërore”. Megjithatë, rreziku i shpërthimit rajonal po rritet dhe tani ai paralajmëron për “ose paqe ose… tragjedi për Iranin” nëse nuk i jep fund pasurimit të uraniumit. Z. Netanyahu e joshi atë në këtë sulm dhe mund ta çojë atë në më shumë, duke e mburrur si një president historik dhe duke e falënderuar atë në emër të “forcave të qytetërimit”. Z. Trump i përshkroi ata të dy për punën së bashku “siç ndoshta asnjë ekip nuk ka punuar kurrë më parë”.
Irani ka qenë dukshëm i kujdesshëm që kur filloi sulmi i Izraelit. Shtyllat e sigurisë së tij – rrjetet e tij rajonale, raketat dhe programi bërthamor – kanë pësuar të gjitha goditje ndëshkuese. Të mos bësh asgjë nxit sulme të mëtejshme; të kundërsulmosh – veçanërisht duke synuar personelin amerikan në rajon – sjell katastrofë. Mbyllja e ngushticës së Hormuzit dhe çmimet e naftës do të rriteshin. Por kjo do të godiste eksportet e Iranit dhe do të rrezikonte përfshirjen e shteteve të Gjirit. Rusia dhe Kina e dënuan sulmin amerikan, por nuk po nxitojnë t’i ofrojnë ndihmë Teheranit.
Sulmi i Izraelit – dhe i SHBA-së – ndaj Iranit nuk mund të justifikohet sipas doktrinës së vetëmbrojtjes së ligjit ndërkombëtar. Sekretari i përgjithshëm i OKB-së, António Guterres, me të drejtë paralajmëron për një katastrofë në Lindjen e Mesme, duke kërkuar diplomacinë si zgjidhjen e vetme. Megjithatë, zoti Trump u tërhoq nga marrëveshja e mbikëqyrur nga Obama që ngadalësoi programin e Iranit, dhe tani e ka goditur Iranin kur ai kërkoi negociata pavarësisht sulmeve të Izraelit. Sir Keir Starmer, gjithashtu, bëri thirrje për deeskalim dhe negociata, megjithëse mbështeti sulmin amerikan. SHBA-të nuk kërkuan ndihmën britanike – por frika mbetet se fuqitë evropiane mund të tërhiqen në një luftë tjetër kriminale dhe katastrofike në Lindjen e Mesme.
Duke refuzuar diplomacinë dhe duke zgjedhur luftën, jo vetëm në shkelje të së drejtës ndërkombëtare, por edhe me urdhër të një vendi që synon shfarosjen në Gaza, SHBA-të i kanë dhënë një goditje të fortë arkitekturës së çështjeve globale. Kjo ka sinjalizuar se vendet që negociojnë (Irani) përballen me pasoja të rënda, të cilat ata që nxitojnë të zotërojnë bombën (Koreja e Veriut) mund t’i shmangin. Përqafimi amerikan për “sulme parandaluese” është i dobishëm për Vladimir Putinin, Xi Jinping dhe çdo udhëheqës që mund të dëshirojë të kryejë sulmet e veta. Edhe nëse kriza e menjëhershme në Lindjen e Mesme mund të përmbahet, kostoja e këtij akti të pamatur mund të mos ndihet ose kuptohet plotësisht për dekada të tëra. ©The Guardian, LAPSI.al
