Aleanca Kosovare e Bizneseve publikoi hulumtimin “Nevojat e Tregut të Punës” ku pasqyrohen të gjeturat e trendit të ndërmarrësisë vendore dhe të huaja 2000-2016, trendi i punësimit 2006-2016, trendi i remitancave 2008-2016, trendi i investimeve të huaja 2008-2016 e gjetje tjera.
Agim Shahini, kryetar i AKB-së, tha se informatat në tregun e punës janë resursi më i rëndësishëm, kështu që hulumtimi i tregut të punës apo studime të kësaj natyre do të ndihmojnë të gjithë aktorët e tregut të punës, sidomos marrësit e vendimeve apo politik-bërësit.
Sipas tij, hartimi i politikave të punësimit, arsimit dhe aftësimit profesional në tregun e punës pa informata apo të dhëna cilësore dhe pa një studim të mirëfilltë shkencor të tregut të punës, asnjëherë nuk do të arrihen rezultatet e pritura.
“AKB-ja, në vazhdimësi sikurse viteve tjera edhe gjatë këtij viti është duke realizuar hulumtimin e nevojave në tregun e punës. Ky hulumtim është duke u mbështetur nga Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale. Synimi kryesor i këtij hulumtimi ishte identifikimi i nevojave në tregun e punës”, thuhet në komunikatën e AKB-së.
Hulumtimi është zhvilluar në gjithë territorin e Kosovës ku janë anketuar 1 mijë e 200 biznese apo 10 për qind e mostrës së përzgjedhur.
Gjetjet tregojnë se numri i përgjithshëm i të punësuarve nga vitit 2006 deri në fund të vitit 2016 ka arritur shifrën prej 317 mijë e 188 persona që i bie se mesatarisht 12 mijë persona punësohen në çdo vit.
“Sa i përket regjistrimit dhe mbylljes së bizneseve nga viti 2000 deri më 2016, mesatarisht çdo vit hapen më shumë se 8 mijë biznese të reja, ku vetëm më 2016 janë regjistruar më shumë se 10 mijë biznese të reja. Ndërsa mbyllja e bizneseve vendëse po ashtu ka rritje, ku vetëm më 2016 ka arritur shifrat prej 2 mijë e 328 ndërmarrje të mbyllura. Krahasauar me vitin 2015 është shënuar rritje prej 8.14 për qind”, thuhet në hulumtimin e AKB-së.
Pra, 4 mijë e 400 biznese janë mbyllur për dy vjet.
Sipas këtij hulumtimi, del se rritja e regjistrimit të bizneseve të huaja në Kosovë ka një trend pozitiv. “Vetëm në vitin 2016 janë regjistruar 674 biznese të huaja, kraharuar me vitin 2015 ka një rritje për 41.9 për qind. Ndërsa mbyllja e bizneseve të huaja në proporcion me regjistrimin paraqet shifra të ulëta. Realisht një rritje më e theksuar ishte në vitin 2016, ku janë mbyllur rreth 50 biznese të huaja, në krahasim me vitin paraprak ka rritje të mbylljes së për 16.3 për qind”, thuhet në hulumtim.
Shkaqet kryesore të mbylljes së bizneseve, sipas AKB-së, janë kryesisht politikat fiskale jo adekuate me 15 për qind, mungesa e subvencioneve nga donatorët me 12 për qind, normat e larta të interesit bankar me 11 për qind, energjia e shtrenjtë me 10 për qind si dhe informaliteti dhe konkurrenca jo fer me 9 për qind.
Agim Shahini tha se trendi i remitencave më 2016 ka arritur në 691 milionë euro apo krahasuar me një vit më herët është për 3.5 për qind më shumë. Sipas tij, gjatë pesë viteve të fundit shihet se mesatarisht hynë rreth 620 milionë euro në baza vjetore.
Sa i përket investimeve të huaja direkte nga viti 2008-2016, shihet se më 2015 ka një tregues mjaft pozitiv e cila krahasuar me vitin paraprak ka shënuar rritje për më shumë se 103 për qind, duke mbërritur shifrën në 308.8 milionë euro, por përsëri me një rënie të lehtë në vitin 2016 duke rënë në 215.9 milionë euro apo për 30 për qind. Pra mbi 92 milionë euro janë investimet të huaja në Kosovë më pak në vitin 2016.
Shahini tha se investimet e huaja direkte në Kosovë 2008-2016 sipas sektorëve prijnë me 60 për qind në patundshmëri.
Lumnije Ajdini, menaxhere e AKB-së, tregoi të gjeturat e hulumtimit, ku tregu i punës përballet me mjaft sfida.
“Në njërën anë, numri i vendeve të lira të punës vazhdon të rritet, me këtë rritje po shfaqen problemet ku shumë biznese në vazhdimësi ankohen për një ofertë jo adekuate, jo profesionale dhe me shkathtësi e kompetenca të dobëta të fuqisë punëtore. Vendet e lira të punës kryesisht shkojnë përmes shpalljeve të ndryshme, mirëpo pastaj ato regjistrohen një pjesë nga Shërbimi Publik i Punësimit si dhe institucionet jopublike të punësimit (sektori privat i ndërmjetësimit në punësim) të cilat synojnë të ndërmjetësojnë kërkesën me ofertën e punës, duke shërbyer në të njëjtën kohë te papunësuarit dhe punëdhënësit”, ka thënë Ajdini.
Numri i të punësuarve kryesisht është i koncentruar në sektorin e tregtisë me më shumë se 30% dhe në sektorin e prodhimtarisë afërsisht me 13%. Këta dy sektorë absorbojnë më shumë se 40% e të gjithë të punësuarve.
Ajo tregoi edhe për mënyrat e punësimit të stafit, ku tha se kryesisht mënyra më e shpeshtë në plotësimin e vendeve të lira të punës mbetet përmes shpalljeve me 42 për qind dhe si mënyrë e dytë është përmes të afërmve ose miqve me 33.7 për qind, ndërsa përmes shërbimeve publike të punësimit me vetëm 14.7 për qind.
“Problem kryesor tek shumica e bizneseve të intervistuara është mungesa e stafit profesionistë për vende pune, gjegjësisht stafit i mungojnë shkathtësitë bazike profesionale dhe më shumë pak kompetenca. Numri më i madh i vendeve të lira të punës që janë gjetur gjatë hulumtimit vjen nga sektori i ndërtimtarisë me 19.9 për qind. E vende të lira të punës i referohen më së shumti profesionit të rrobaqepësisë me vende të gjetura me 15 për qind, pastaj asisten të shitjes në dyqane me 12 për qind, mandej punëtorët për ruajtjen e frutave dhe perimeve e të ngjashme me 7 për qind”, shtoi ajo.
Sipas saj, një problem mbetet edukimi dhe trajnimi, ku shkathtësitë profesionale të të punësuarave kanë një rëndësi të veçantë jo vetëm për ndërmarrjen apo organizatën punuese, por edhe për vetë të punësuarin. Ndryshimet tekniko teknologjike dhe modernizimi i shumë vendeve të punës në shumicën prej sektorëve ka bërë që kjo kërkesë për trajnime shtesë të rritet. Duke ditur se 1200 ndërmarrje kanë qenë pjese e hulumtimit kanë treguar se më shumë se 22% e të punësuarve kanë ndjekur një trajnim profesional për shkathtësi të reja. Kryesisht trajnimet janë përkrahur nga vetë ndërmarrjet. Ndërsa mungesa e shkathtësive profesionale vjen si rezultat, duke ditur se shumica e shkollave profesionale nuk ofrojnë kushte adekuate.
Skender Reçica, ministër i Punës e Mirëqenies Sociale, e vlerësoi shumë të rëndësishëm hulumtimin, ku të gjeturat e tij do të inkorporohen në hartimin e politikave dhe punë
Drin Haraqija, drejtor i Agjencionit të Punësimit, vlerësoi lart hulumtimin që sipas tij do të ndikojë në përmirësimin e punës së tyre në të ardhmen dhe që të gjeturat ua lehtësojnë punën.
Bashkim Shala, zëvendësdrejtor i Administratës Tatimore, tha se të gjeturat e këtij hulumtimi do të ndihmojnë shumë në punën e tyre.
Alush Sejdiu, nënkryetar i Bashkimit të Sindikatave, vlerësoi lart hulumtimin dhe që sipas tij në mesin e shumë problemeve është mos harmonizimi i institucioneve sidomos tek fusha e vendeve të punës, ku ka mungesë profesionistësh nga disa fusha. Sipas tij, problem mbetet edhe mos informimi i punonjësve dhe mungesa e sindikatave në sektorin privat.
