Autoritetet kanë publikuar matjet dhe të dhënat për cilësinë e ajrit të ambientit, me të cilat janë dakord jo vetëm ambientalistët dhe aktivistët, por edhe pjesa më e madhe e popullsisë. Nuk kemi nevojë që dikush të na thotë se çfarë lloj ajri thithim apo nëse është i ndotur jashtë. Këto janë reagimet më të shpeshta të qytetarëve kur bëhet fjalë për ndotjen e ajrit në vend. Askush nuk dëshiron të ndihmojë ose thjesht nuk e di se si. Numri i vdekjeve të parakohshme nga thithja e ajrit toksik po rritet nga viti në vit. Inspektorët thonë se po bëjmë kontrolle më të shpeshta.
“Me ndryshimet e Bashkimit Europian në Direktivën e Cilësisë së Ajrit të Ambientit, nga të dhënat më të fundit për vitin 2024, vetëm Lazaropole bie brenda kuadrit ligjor për përqendrimet e lejuara të PM10”. Nuk ka të dhëna të mjaftueshme për Koçanin, Kumanovën, Gjevgjelinë, Prilepin, Berovën dhe Velesin. Pas Lazaropolit, ajri mesatarisht më i mirë është në Miladinovci, pastaj në Gjorçe Petrov dhe Gazi Babë në Shkup, pastaj Ohër, Karposh në Shkup. Cilësia më e keqe e ajrit është në Kërçovë, Strumicë dhe Lisicë në Shkup, pasuar nga Kavadari. Kërkohet një reduktim i përqendrimeve të PM10 prej 30% në 60%, në varësi të vendit të matjes, për ta sjellë atë në vlerat e reja kufitare të BE-së. Deri më tani, krahasuar me përqendrimet maksimale të matura nga viti 2005 e në vazhdim, vlerat në vitin 2024 janë ulur nga 10% në 71%, në varësi të vendit të matjes. Numri më i madh i pikave matëse, të cilat kanë të dhëna të vitit 2005, kanë një rënie prej rreth 50% në 60%. Vitet më të ndotura ishin vitet 2005-2007, 2011-2012 dhe 2015 për Tetovën. Që atëherë, ndotja me PM10 ka ardhur duke u ulur”, thuhet në deklaratën e Nismës O2.
Në fund të vitit të kaluar, kjo shoqatë mjedisore publikoi të dhëna alarmante që tregojnë numrin e vdekjeve të parakohshme nga ndotja e ajrit në Evropë. Informacionet tregojnë se në vend, në vitin 2022, 3600 vdiqën para kohe për shkak të ekspozimit kronik ndaj PM2.5, 330 për shkak të ekspozimit kronik ndaj NO2 dhe 210 për shkak të ekspozimit akut ndaj ozonit. Ajo që politikëbërësit kanë nevojë, dhe askush nuk ka shfaqur shqetësim, janë të dhënat që e vendosin Maqedoninë në krye të Evropës për sa i përket vdekjeve për shkak të ekspozimit ndaj PM2.5, me 303 persona për 100,000 banorë në rrezik. Shumë larg, në vendin e dytë është Bosnja me 258, e ndjekur nga Kosova me 254 dhe Serbia me 228.
“Për krahasim, Franca ka 48, Gjermania 55, Danimarka 31 vdekje për 100,000 banorë në rrezik”. Kemi 5, 6, 10 herë më shumë vdekshmëri për shkak të ndotjes së ajrit me grimcat PM se një numër i madh vendesh në Evropë. Nuk ka masa specifike që do të ulin burimet e ndotjes së ajrit në përputhje me shifrat alarmante. As në nivel qendror dhe as në atë lokal. Propozimet tona për ndryshime buxhetore në atë drejtim nuk janë propozuar nga Komisioni për Financa dhe Buxhet në Kuvend, i cili po shqyrtonte Buxhetin e vitit 2025. Asnjë nga deputetët nuk i ka propozuar. As pozitë as opozitë. Në vitet e kaluara deputetët e VMRO-DPMNE-së nga pozita e opozitës kanë kërkuar mjete nga buxheti për këtë qëllim, por tani nga pozita e pushtetit nuk kanë bërë. Mbeten vetëm deklaratat e pakoordinuara që do të bëhen gjatë vitit 2025 në këtë fushë. “Me mungesën e masave të qarta, precize dhe fondeve specifike buxhetore për ta, po humbet edhe një vit radhazi pa masa efektive për uljen e ndotjes së ajrit”, thotë O2.
Nga të dhënat e publikuara nga institucioni përkatës, sipas Raportit Vjetor të Punës për vitin 2024, rezulton se Inspektorati Shtetëror i Mjedisit ka kryer 1535 inspektime, nga të cilat 1008 të rregullta, 247 të jashtëzakonshme dhe 280 kontrolle. Sipas raportit, në këto kontrolle janë evidentuar 300 parregullsi, të cilat kanë urdhëruar apo ndaluar aktivitete të caktuara, përkatësisht kanë filluar procedurat sanksionuese.
“Me kërkesë të Ministrisë së Brendshme janë kryer disa inspektime të jashtëzakonshme në të gjithë vendin në fushën e menaxhimit të mbetjeve, me qëllim të frenimit të aktiviteteve të paligjshme në menaxhimin e mbetjeve. Kontrollet janë kryer në bashkëpunim me Drejtorinë doganore, Inspektoratin Shtetëror të Tregut, Drejtorinë e të Ardhurave Publike dhe institucionet tjera relevante. Gjatë vitit 2024 janë pranuar gjithsej 72 ankesa nga qytetarët përmes mjeteve të komunikimit në dispozicion – Facebook Messenger dhe Web-Reports. Krahasuar me dy 6-mujorët e mëparshëm të vitit 2023, numri i ankesave është zvogëluar, falë veprimit parandalues të inspektorëve të Inspektoratit Shtetëror të Mjedisit, në kuadër të inspektimeve të planifikuara rregullisht, përkatësisht informimit të rregullt të publikut përmes kanaleve informative se çfarë lloj problemi duhet të adresojnë në gjithsej 73 ankesat e pranuara në inspektim. ankesat lidhur me veprimet e inspektorëve komunal/të autorizuar të mjedisit, si dhe inspektorëve komunal/komunal të autorizuar për punët komunale. “Më shpesh, ankesat kanë të bëjnë me menaxhimin e mbeturinave, djegien e mbeturinave/kashta në hapësira publike, zhurmat nga objektet e hotelierisë, aroma të pakëndshme nga mbajtja e kafshëve shtëpiake, kanalet e kanalizimeve, gropat septike dhe sistemet e ujërave të zeza”, thuhet në deklaratë.
Autoritetet tani po shpallin një zgjidhje sistematike për të përballuar ajrin e ndotur të ambientit, e cila do të marrë të paktën pesë vjet. Premtime të tilla ka nga çdo qeveri që vjen në Ilindenska numër dy, por nuk ka përmirësim të situatës. Shkupi dhe qytetet e tjera të mëdha anembanë vendit vazhdojnë të renditen rregullisht lart në listën e qyteteve më të ndotura në botë.
