Nga: Emil Lafe
Prof. Eqrem Çabej njihet kryesisht si historian i gjuhës shqipe, por ai ka qenë gjithnjë i lidhur edhe me ecurinë e zhvillimit të shqipes letrare dhe mori pjesë në të gjitha veprimtaritë e rëndësishme të organizuara nga Instituti i Shkencave (1946–1957) dhe më pas nga Universiteti i Tiranës e nga Akademia e Shkencave për shqipen letrare, sidomos për përpunimin e normës drejtshkrimore dhe të normës letrare në përgjithësi. E. Çabej dha një kontribut të rëndësishëm në përcaktimin e rregullave të drejtshkrimit të shqipes (projektet e viteve 1948, 1951, 1956, 1967). Gjatë diskutimit të projektit drejtshkrimor të vitit 1967 mori pjesë në një numër takimesh me arsimtarë në rrethe të ndryshme të vendit për të njohur drejtpërdrejt mendimet e tyre, që i dëgjonte me vëmendje. Më tej dha një kontribut të cilësuar në përgatitjen dhe mbarëvajtjen e punimeve të Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe (1972) dhe në vijim, gjatë gjithë vitit 1973, mori pjesë rregullisht dhe, me vetëdijen e një detyre të lartë shkencore e kombëtare, në mbledhjet e komisionit për hartimin e “Drejtshkrimit të gjuhës shqipe” në pajtim me Rezolutën e Kongresit.
Në mbledhjen e Asamblesë së Akademisë së Shkencave në shkurt 1979 Eqrem Çabej mbajti referatin “Për pastërtinë e gjuhës”.[2] Duke u nisur nga kjo temë, që përbën një fill të pashkëputur të politikës gjuhësore për shqipen veçanërisht që nga Rilindja e këtej, ai ngre si çështje madhore institucionalizimin e kujdesit të shtetit për mbarëvajtjen e gjuhës. E. Çabej, ashtu edhe si shumë intelektualë të brezit të tij, kishin vlerësim e nderim të veçantë për shtetin si institucion që siguron përparimin e zhvillimin e një vendi në të gjitha fushat dhe që bashkon fuqitë dhe energjitë e popullit për të mirën e përgjithshme. Unë besoj se nuk ishte e rastit që ai zgjodhi ta trajtonte këtë temë pikërisht në mbledhjen e Asamblesë së Akademisë, ku merrnin pjesë rregullisht edhe përfaqësues të lartë të shtetit. Marrëdhënia e shtetit me shkencën është e dyanshme: shteti i kërkon shkencës të zgjidhë detyra që lidhen me zhvillimin e vendit dhe shkenca i kërkon shtetit përkrahje për detyra të tjera, që i argumenton si të rëndësishme. Në referatin e tij ai pikërisht argumentoi në mënyrë bindëse domosdoshmërinë e kujdesit të drejtpërdrejtë e të përhershëm të shtetit për gjuhën, duke gjetur edhe mënyrën që kërkesa e tij të dëgjohej.
