Shkenca moderne na sjell mundësi të pafundme për të ndihmuar trupat dhe mendjet tona të qëndrojnë të shëndetshme, por disa kërkime shkencore të kohëve të fundit kanë qenë gjithashtu qendra e polemikave. Një nga këto është interesi i studiuesve për të manipuluar kujtimet. A është ky mundësim i mundur, dhe nëse po, pse duam ta arrijmë?
Kujtimet tona përbëjnë aq shumë të asaj se kush jemi dhe gjërat që kujtojmë shpesh mund të përkufizojnë përvojën tonë.
Ndërsa kujtimet pozitive mund të na ndihmojnë të rritemi, ato negative nuk kanë gjithmonë efekte të tilla të mirëpritura.
Ndonjëherë, kujtimet e pakëndshme mund të jenë pjesë e një përvoje të keqe, në mënyrë që herën tjetër të jemi kujdes lidhur me ndonjë problem të caktuar.
Megjithatë, ka edhe kujtime që janë me të vërtetë traumatike dhe të cila çojnë drejt kushteve serioze të shëndetit mendor, siç është çrregullimi i stresit post traumatik (PTSD).
Studimi i kujtesës tërheq shumë vëmendje me psikologëve dhe kërkuesve shkencorë, pasi ende ka aq shumë që nuk i kuptojmë plotësisht proceset që rrethojnë kujtesën.
Dhe, ndërsa ne ende kemi nevojë të mësojmë më shumë se si krijohen kujtime në tru, hulumtuesit në vitet e fundit kanë filluar të studiojnë mundësinë e manipulimit të kujtimeve – veçanërisht atyre negative – për të parë nëse ato mund t’i dobësojnë ose t’i largojnë ato krejtësisht.
Kur truri i kodon informacionet, këto të dhëna ruhen në grupe të neuroneve që i lejojnë qelizat e trurit të “komunikojnë”. Shkencëtarët zakonisht shoqërojnë sinapset me një memorie më të mirë, por ato mund të bëhen edhe më të dobëta nëse nuk aktivizohen shpesh dhe truri shpesh humb disa nga këto lidhje krejtësisht.
Kështu, harresa mund të ndodhë natyrshëm dhe, në të vërtetë, hulumtuesit argumentojnë se harresa është një pjesë e rëndësishme e të mësuarit dhe krijimit të kujtimeve të reja, transmeton KosovaPress.
Sam Berens, një asistent kërkimor në Universitetin e Jorkut në Britaninë e Madhe shpjegon se harresa natyrore mund të jetë për shkak të disa arsyeve të ndryshme.
“Harresa ndodh pasi nuk do të ishte efikase për të ruajtur të gjitha kujtimet që ne formojmë çdo ditë”, shpjegoi ai, duke shtuar se “gjithashtu duket të jetë një pasojë e natyrshme e neuro-gjenezës – procesi që krijon qeliza të reja të trurit në mbështetje të të mësuarit e ardhshëm. ”
“Për shkak të kësaj, pastrimi i kujtimeve të vjetra dhe të papërdorura mund të lidhet drejtpërdrejt me aftësinë tonë për të mësuar gjëra të reja,” tha ai.
Por shkencëtarët vazhdojnë të eksplorojnë komplikimet e shumta që kujtojnë kujtesën dhe formimin e saj. Për shembull, jo të gjitha kujtimet tona janë të sakta, dhe nganjëherë truri ynë “zbaton” duke harruar si një mekanizëm mbrojtës.
Hulumtimet e kaluara kanë treguar se ndërveprimet shoqërore mund të ndikojnë në kujtesën e një personi për një ngjarje, ashtu si mund të kujtojnë njerëzit – ose pretendojnë të kujtojnë – për të njëjtën ngjarje.
Sipas një raporti në revistën Science, “konformiteti mund të paraqitet në dy forma, të cilat fillimisht përcjellin sjellje të ngjashme, të qarta, por janë krejtësisht të ndryshme”.
Në të njëjtën kohë, autorët e raporteve theksojnë se “konformiteti i kujtesës mund të shërbejë edhe për një qëllim adaptiv, pasi të mësuarit shoqëror shpesh është më efikas dhe më i saktë se mësimi individual”, që nuk është gjithmonë i besueshëm.
Për shembull, siç kanë treguar studimet, procesi i rikthimit të kujtesës mund të thotë që kujtesa origjinale është rishkruar – me kujtesën e asaj memorie – në mënyrë që kujtesa origjinale të bëhet e deformuar.
Një studim në Journal of Neuroscience e quan këtë “shtrembërim të shkaktuar nga rikthimi”, dhe shpjegon se shtrembërimi mund të ndodhë ose sepse procesi i rikthimit ndryshoi kujtesën, “ose për shkak se ajo çoi në formimin e saj.
Por çfarë ndodh kur kujtimet traumatike vazhdojnë? Ekspertët e quajnë këtë “rishfaqja ndërhyrëse e traumës”, dhe kjo është një tipar kryesor i PTSD.
Individët që përjetojnë PTSD mund të kujtojnë në mënyrë spontane një kujtesë traumatike, ose të ndjehen sikur po kthehen në kontekstin që krijoi traumën.
Ky efekt mund të shkaktojë shqetësim të rëndë të personit dhe të çojë në sjellje të çrregullta si një strategji përballuese.
Ne tashmë e dimë se është e mundur që të ndërhyjnë me një kujtesë dhe ta ndalojnë atë nga ngurtësimi.
Memoria mund të dobësohet në mënyrë aktive pas formimit dhe ky është “një proces i dallueshëm nga harresa”.
“Së pari, duket se ekziston një dritare kohore pas formimit të kujtesës ku kujtimet janë veçanërisht të dobëta dhe të ndjeshme ndaj ndërhyrjeve – ku informacioni në konflikt mund të mbizotërojë përmbajtjen e një kujtese. Kujtimet gjithashtu mund të dobësohen me aktin e thjeshtë të rikthimit … Po, thjesht duke kujtuar një kujtesë e bën atë më të ndjeshëm ndaj dobësimit, shtrembërimit ose shuarjes së tij, ” tha Sam Berens.
Megjithatë, hulumtuesit janë ende në vëzhgim për mënyra të tjera të ndërhyrjes në formimin dhe kujtimin e kujtesës. Studime të tilla mund të ndihmojnë jo vetëm për të gjetur trajtime të reja për PTSD dhe fenomene të tjera të tilla si fobi, por ato gjithashtu mund të zbulojnë informacione të reja rreth asaj se si funksionojnë mekanizmat e trurit që lidhen me kujtesën.
