Katër princeshat shqiptare, në një set fotografik të rrallë të vitit 1937 (Foto)

Të katër princeshat kanë pozuar në pozicione të përfaërta, ku bien në sy përvec fustaneve edhe aksesorët e shtrenjtë, të denjë për princeshat e asaj kohe. Por seti fotografik i nxjerrë nga arkivat austriake, tashmë të digitalizuara, përcjell frymën e kohës pasi në të nuk mungojnë as princeshat të veshura me kostume ushtarake. Në fakt me kostume ushtarake në setin e fotove të gjetura janë vetëm dy nga katër princeshat e fotografuara, Myzejen e Ruhije. Nga 17 foto të zbuluara 6 i takojnë Princeshës Ruhije e cila është edhe më e fotografuara, ndërsa 5 foto të tjera janë të Princeshës Myzejen. Për dy motrat e tjera të Mbretit, Princeshat Sanije e Maxhide në koleksion janë nga tre foto, dhe është e dukshme se për to mungojnë edhe fotot e veshura me kostume ushtarake. Fotot thellësisht profesionale janë realizuar nga njëra prej studiove më të njohura të botës në atë kohë.

Studioja fotografike

Fotot me përjashtim vetëm të njërës prej tyre kanë edhe mbishkrimin e studios fotografike që i ka realizuar. Në stampën mbi foto shkruhet “D’ora BENDA”. Studioja është njëra prej studiove fotografike austriake më të njohura të kohës e specializuar në fotot që sot do ti quanim foto të shoubiz-it. Studioja ishte themeluar nga Dora Kallmus (e njohur edhe si Madame D’Ora 1881 – 1963) që ka qenë një fotografe hebreje austriake më e njohura e kohës në fushën e modës dhe portretit, dhe mikut të saj Arthur Benda në vitin 1907. Në fakt Dora Kallmus në vitin 1905 kishte qenë gruaja e parë e pranuar në kurset teorike të Graphische Lehr- und Versuchsanstalt (Instituti i Trajnimit Grafik) dhe po atë vit bëhet anëtare e Shoqërisë Fotografike të Vjenës. Në vite, punët e studios u bënë aq të sukseshmë dhe popullariteti në mesin e aristokracisë u rrit aq shumë saqë ata në vitin 1924 e transferuan studion në Paris. Aty studioja e rrit popullaritetin sidomos në fotografinë e modës, dhe gjatë viteve 1930 dhe 1940 aty do të pozojnë balerinat, modelet, aktorët, piktorët dhe shkrimtarët më të njohur të kohës. Pikërisht kjo studio do të realizojë në vitet 1936 dhe 1937 edhe fotot e princeshave shqiptare.

Kush ishin princeshat shqiptare

Mbretit Zog ka patur gjashtë motra. Ata janë Princesha Adile, Princesha Nafije, Princesha Senije, Princesha Myzejen, Princesha Ruhije dhe Princesha Maxhide.

Princesha Senije u martua me Princin Sehzade Mehmed Abid Efendi (1905-1973), bir i Sulltan Abdul Hamid II i Perandorisë Osmane, në vitin 1936, por ato u ndanë në vitin 1949. Ata nuk patën fëmijë. Princesha qëndroi pranë vëllait dhe motrave pjesën tjetër të jetës. Ndërroi jetë në Kanë vetëm një jave pas humbjes së motrës së saj, Princeshës Myzejen. Princeshe Adile (1893-1966) u martua me Emin Bej Agolli-Doshishti dhe patën tre djem (Salih, Hysein, Sherafedin) dhe dy vajza (Teri, Danush). Ajo iu përkushtua familjes dhe të gjithë bashkë jetuan në Angli. Vitet e fundit të jetës i kaloi ne Paris pranë djalit të saj, Salih. Princeshe Nafije (1896-1955) u martua me Ceno Bej Kryeziun. Ata patën një djalë, Esatin ose sic njihet ndryshe, Princ Tati. Ceno Bej u vra me 1927 në Pragë. Pas vdekjes së tij, Princesha së bashku me të birin jetuan në Pallatin Mbretëror pranë Mbretit Zog, nga i cili nuk u nda derisa ndërroi jetë në Kairo. Princesha Myzejen (1905-1969), Princesha Ruhije (1906 -1948) dhe Princeshe Maxhide (1907-1969) nuk u martuan dhe jetuan gjithmonë pranë Familjes Mbreterore deri sa ndërruan jetë në Kajro (Princesha Ruhije) dhe në Kanë.

Prania publike e princeshave shqiptare

Në vitet e para të Mbretërisë, princeshat kanë bërë një jetë tradicionale e pothuaj të izoluar në kompleksin e Pallatin e Princeshave (sot vendbanim i familjes Zog). Por gjithcka do të ndryshojë pas martesës së Princeshës Senije në vitin 1936. Pas kësaj dasme ata do të bëhen shumë publike, dhe Mbreti do tu japë katër motrave të tij më të reja, detyra zyrtare mbretërore. Para se të mbërrihej deri këtu, ata kishin marrë mësime në piano, valle e gjuhë të huaj, si dhe bënë disa udhëtime në Evropën Perëndimore. Në vitet në vijim të Mbretërisë Shqiptare të Zogut, princeshat patën rol të vecantë publik dhe kanë përcjellë mesazhe të fuqishme dhe të guximshme për kohën. Edhe me nxitjen e mbështetjen e të vëllait Mbretit Zog, ato u bënë ambasadore të kulturës europiane në vendin ku tradita orientale ishte ende dominuese. Mjaft të diskutuara për pasionin e tyre ndaj modës, në kronikat e kohës ata përmenden si ndër gratë e para shqiptare që dolën në plazh me kostume banje europiane. Kur mbreti ndaloi hixhabin në vitin 1937, ai dha për këtë shembull motrat e tij, të cilat u shfaqën në publik pa mbulesë dhe të veshur në mënyrë perëndimore si model për gratë e tjera. Secila prej princeshave mori drejtimin e një sektori të caktuar të jetës publike. Princesha Senije u vu në krye të Kryqit të Kuq Shqiptar. Në fakt Princesha Senije është përshkruar nga autorë të ndryshëm si motra më e preferuar nga mbreti Zog. Pas vdekjes së nënës mbretëreshë Sadije, Princesha Senije ka kryer detyrat përfaqësuese të zonjës së parë deri në martesën e vëllait të saj membretëreshë Geraldinën në vitin 1938. Ndërkohë Princesha Ruhije u angazhua në arsim dhe të drejtat e gruas, Princeshe Myzejen në art e kulturë, ndërsa Princeshe Maxhide në sporte. Mediat vendase e ndërkombëtare do të përcjellin vazhdimisht aktivitetet e tyre dhe ata do të dominojnë kronikat sociale të kohës. Vizita e tyre në SHBA në vitin 1938, do të shënojë kulmin e publicitetit. Ata, përkrah me ministrin fuqiplotë të Mbretërisë së Shqipërisë në SHBA, Faik Konica, do të filmohen e fotografohen teksa priten nga rangjet më të larta të politikës e shoqërisë amerikane. Në këtë vizitë Zonja e Parë Roosevelt i fton për caj në Shtëpinë e Bardhë. Por një vit më vonë jeta e tyre, ashtu si edhe e Shqipërisë, do të marrë një drejtim krejt tjetër. Pushtimi i vendit nga Italia shënon dhe nisjen e mërgimit të Familjes Mbretërore, pjesë e së cilës qenë edhe priceshat, derisa ndërruan jetë. /Tema