Nuk jeni naiv; psikologjia e manipulimit është shumë reale.
Mashtruesit dhe ata që bëjnë hile kanë ekzistuar gjithmonë, por teknologjia ka bërë që të jetë më e lehtë se kurrë për ta të gjejnë viktima. Në vitin 2024, duket se shumica prej nesh kamë pasur përvoja me mashtrime. Shumë njerëz, pavarësisht inteligjencës së tyre, janë rënë pre e këtyre praktikave, duke lënë pas një ndjesi të thellë pasigurie dhe dyshimi.
Një mënyrë e njohur për të kuptuar se si ndodhin këto mashtrime fillon me fenomenin e besimit. Në një botë ku informacioni është në duar të shumta, individët shpesh ndihen të detyruar të besojnë atë që shohin ose dëgjojnë. Nëse keni blerë një palë xhinse të bukura nga një reklamë mashtruese në Instagram, jeni mashtruar nga komente të rreme në apo keni rënë pre e një emaili phishing, ka gjasa që të keni humbur kohë, para dhe besim ndaj të tjerëve.
Sipas Gallup, 15% e njerëzve në SHBA raportojnë se ata ose një anëtar i familjes së tyre ka qenë viktimë e një mashtrimi gjatë vitit të fundit. Ndërsa shpesh mendohet se të moshuarit janë më të cenueshëm, raportet tregojnë se grupmoshat 35-44 vjeç janë më të prirura të bien pre e mashtrimeve, ndërsa të rinjtë 18-24 vjeç humbasin më shumë para. Ekzistojnë gjithashtu pasojat për shëndetin mendor të viktimave, të cilat shpesh përjetojnë ndjenja të turpit dhe një humbje të besimit ndaj njerëzve të tjerë.
Faktorët psikologjikë që shfrytëzojnë mashtruesit janë të ndryshëm, duke përfshirë besimin dhe autoritetin. Mashtruesit shpesh shtiren si autoritete të besuara ose institucione për të fituar besim. Një email që duket zyrtar nga banka juaj mund t’ju mashtrojë që të ndani informacion personal, duke krijuar një iluzion të sigurisë dhe besueshmërisë.
Manipulimi emocional është një tjetër teknikë e përdorur nga mashtruesit. Këta individë shfrytëzojnë frikën dhe emocionet e forta për të ndikuar tek vendimet tuaja. Frika nga ndëshkimi, humbja financiare ose një mundësi që duket “njëherë në jetë” ju bën të veproni shpejt, shpesh pa menduar me kujdes. Kështu, mashtruesit krijojnë një situatë ku ju ndiheni të detyruar të veproni pa një shqyrtim të plotë.
Për më tepër, paragjykimet luajnë një rol të rëndësishëm në mënyrën se si njerëzit bien pre mashtrimeve. Paragjykimi i konfirmimit, ku njerëzit priren të kërkojnë informacion që përputhet me besimet e tyre, është një faktor i rëndësishëm. Po ashtu, paragjykimi i optimizmit dhe ai i bazuar në autoritetin e figurave autoritative shpesh u japin mashtruesve mundësinë për të manipuluar individë të tjerë.
Ndikimi shoqëror është një tjetër taktikë e zakonshme. Mashtruesit përdorin norma shoqërore për të krijuar presion, duke pretenduar se “të gjithë të tjerët po e bëjnë këtë”. Duke ofruar një nder të vogël, ata i bëjnë viktimat të ndihen të “detyruar” të ktheni shërbimin, duke e bërë akoma më të lehtë t’u besoni atyre.
Faktorët që na bëjnë më të cenueshëm përfshijnë problemet financiare, vetminë dhe izolimin, si dhe stresin dhe ankthin. Të gjithë këto faktorë ndikojnë në aftësinë tonë për të përballuar presionin dhe për të bërë vendime logjike. Njerëzit që janë në vështirësi financiare shpesh shpresojnë për një zgjidhje të shpejtë, duke u bërë kështu më të prirur për të rënë pre mashtrimeve. Po ashtu, ata që ndihen të vetmuar janë më të prirur të besojnë mashtrues që përpiqen të krijojnë lidhje emocionale.
Si të mbroheni nga mashtrimet? E para, informohuni mbi taktikat më të zakonshme të mashtruesve. Kushtojini vëmendje detajeve dhe mos veproni me nxitim; nëse diçka duket shumë e mirë për të qenë e vërtetë, ndoshta nuk është. Ta themi thjesht, edukimi është arma më e fuqishme që kemi për të luftuar mashtrimet në këtë epokë teknologjike. Edukoni veten dhe të tjerët për teknikat që përdorin mashtruesit dhe ndihmoni në krijimin e një pasqyre të qartë mbi rreziqet e mundshme të pranishme në përditshmëri.
