Gjatë vitit 2017, në Kosovë u rrënuan 9 objekte të Trashëgimisë Kulturore. Dy nga to janë rrënuar nga një institucion shtetëror.
Vjollca Aliu, drejtoreshë e Departamentit të Trashëgimisë Kulturore në kuadër të ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit, në një intervistë për emisionin Express të KTV-së, Aliu ka folur për këtë çështje.
Sipas saj, këto dy raste, në kuptimin procedural, paraqesin precedan shumë të keq pasi janë të përfshira institucionet shtetërore.
Aliu thotë se ministria, sa herë ka freskime të listës së objekteve të mbrojtura me ligj, ato kopje u dërgohen komunave
Ajo tha se ministria mund të kërkojë përgjegjësi për rastet e rrënimit të objekteve të mbrojtura me ligj, dhe tha se gjobat për këto raste mund të shkojnë nga 1000 deri në 500 mijë euro.
“Të gjithë ata që kanë rrënuar me ose pa qëllim objekte të mbrojtura me ligj do të përshpejtohen procedurat e padive ndaj tyre”, ka thënë Aliu, transmeton Koha.net.
Deri në 3 mujorin e parë të këtij viti, tha ajo, do të procedojmë edhe më shpejtë këto raste për t’i dënuar ata që kanë shkatërruar trashëgiminë kulturore.
“Dëmtimi i trashëgimisë kulturore është vepër penale”, tha ajo.
Sipas saj, rrënimi i objekteve të mbrojtura me ligj kryesisht ndodh nga pronarët e tyre.
Ajo thotë se ankesat e këtyre pronarëve se rrënimi i tyre po ndodh si pasojë e mungesës së investimeve shtetërore nuk qëndron, pasi, siç tha ajo, shumë objekte janë rrënuar pas investimeve.
Me ligj, thotë ajo, mund të ndodhin demolimet, por duhet të ketë një arsye për rrënimin e saj.
“Konsideroj se vetë pronarët e këtyre objekteve duhet t’i njohin vlerat e atyre objekteve në mënyrë që të mos ndodhin rrënimet. Kemi pronarë që kujdesen shumë për to, por ka edhe të atillë që pa lejen e autoriteteve kanë ndërmarr veprime të palejuara. Ka ndërtesa që kanë më shumë se një pronar, ka të atilla pa pronar, por mendoj se për të gjitha këto ka zgjidhje për aq sa ata janë të interesuar t’i zgjidhin ato”, u shpreh Aliu.
Ndoshta, thotë ajo, se investimet në këto objekte nuk kanë qenë të mjaftueshme, por se vazhdimisht buxheti është duke u rritur.
Sa i përket pjesës së financimit, komunat kryesisht presin nga ministria, por se bashkëpunimi me to nuk mungon.
Ajo thotë se nëse prioritetet e Ministrisë dhe të Komunave përputhen, atëherë bashkëpunimi është shumë me i lehtë.
Këshilli i Kosovës për Trashëgimi Kulturore (KKTK), sipas tij, është përgjegjës për objektet në mbrojtje të përhershme dhe se ata i kanë kriteret për të kualifikuar një objekt të tillë.
“Nga 1500 raste të objekteve të futura në trashëgiminë e përkohshme, 92 dosje i kemi përgatitur gjatë vitit 2017 dhe 67 tjera më 2016 e të cilat presin shqyrtimin dhe vlerësimin final nga KKTK”, ka thënë ajo.
Drejtoresha Aliu ka thënë se që nga paslufta e deri më sot, mund të them se ka pasur mjaft dëmtime.
“Me shifra mund të mos jem korrekte sepse flasim për një periudhë dhe një vakuum kohor, sepse në një periudhë s’kemi pasur ligj për Trashëgiminë dhe është abuzuar me këto objekte. Në anën tjetër, nëse para luftës kemi pasur 426 ndërtesa në mbrojtje, sot kemi shumë më shumë. Në rastin e Prizrenit, në kohën kur kanë hyrë në fuqi Ligji e plani i konservimit dhe restaurimit, Prizreni ka qenë komuna e parë që është adresuar, qytet ku ka pasur shumë rrënime. Palët mund të kenë arsye nga më të ndryshmet, por Ligji ekziston dhe ai duhet të vlejë për të gjithë njëjtë. Aq më tepër kur dihet se Qendra Historike e Prizrenit mbrohet me ligj të veçantë”, theksoi ajo.
Duke folur për trashëgiminë ortodokse në Kosovë, ajo tha se viteve të fundit nuk ka ndonjë informacion se ka pasur investime nga UNESCO në objektet ortodokse që Serbia i cilëson të vetat.
“Kjo çështje është e rregulluar me kornizën ligjore që rregullon këtë veprimtari. Personalisht, nga pozita ime, nuk mund të them se ndonjëherë kam kontaktuar Kishën ortodokse dhe s’kam marrë përgjigje”, deklaroi ajo.
